چابهار – چهارشنبه ۱۵ مرداد ۱۴۰۴ / ۶ اوت ۲۰۲۵
گزارش: عزیز سنگھور
تاریخ بلوچستان سرشار از چهرههایی است که در برابر اشغال و استعمار ایستادگی کردهاند. یکی از مهمترین این شخصیتها، میر حمل کلمتی است؛ سردار بلوچ در قرن شانزدهم میلادی که در برابر تجاوز پرتغالیها به سواحل مکران مقاومت کرد و نام او در حافظه جمعی بلوچها ماندگار شد.
در تیرماه امسال، مجسمهای از میر حمل توسط هنرمند برجسته بلوچ، حسن یادگارزاده، در بندر چابهار نصب شد. این مجسمه نهفقط یک اثر هنری، بلکه نمادی از هویت، تاریخ و مقاومت مردم بلوچ در برابر سلطههای خارجی محسوب میشود. نصب آن با هدف زندهنگهداشتن خاطره یکی از برجستهترین رهبران تاریخی منطقه صورت گرفت.
مقاومت علیه استعمار پرتغال
در قرن شانزدهم، پرتغالیها با هدف تسلط بر مسیرهای تجاری اقیانوس هند، به بنادر مهمی چون گوادر، پسابندر، اورماره و پسنی یورش بردند. قبایل کلمتی، به رهبری میر حمل، در مقابل این اشغال مقاومت کردند. او با ایجاد اتحاد بین قبایل مختلف، حملاتی را علیه ناوگان پرتغالی ترتیب داد و نقش مؤثری در تضعیف حضور استعماری آنان در مکران ایفا کرد.
اما میر حمل تنها یک فرمانده نظامی نبود؛ او نماد آگاهی فرهنگی و استقلال اجتماعی بلوچها نیز بود. مقاومتش حامل پیامی روشن بود: تجارت، توسعه و ارتباط با جهان باید با حفظ استقلال و بدون وابستگی انجام شود.
نقش هنر در حافظه تاریخی
حسن یادگارزاده، هنرمند اهل بلوچستان غربی، پیشتر نیز مجسمههایی با مضامین تاریخی ساخته است. از جمله، در سال ۱۳۹۸، مجسمه سید ظهور شاه هاشمی، پژوهشگر و زبانشناس برجسته بلوچ، را در شهر گوادر نصب کرد؛ اثری که امروزه به نمادی فرهنگی در فضاهای عمومی تبدیل شده است.
یادگارزاده در آثارش، تلاش دارد آگاهی تاریخی و فرهنگی بلوچها را زنده نگه دارد. به گفته او:
«جوامعی که تاریخ خود را فراموش میکنند، در برابر سلطه، آسیبپذیرتر هستند. آگاهی تاریخی، نخستین گام برای بیداری اجتماعی است.»
میر حمل؛ الهامبخش نسل جدید
امروز، نسل جوان بلوچ، میر حمل را نهفقط بهعنوان یک شخصیت تاریخی، بلکه بهعنوان الگویی برای ایستادگی، وحدت و آگاهی میشناسد. او الهامبخش جنبشهای فرهنگی و سیاسی معاصر است.
روح مقاومت در مکران اما با او پایان نیافت. در قرن هجدهم، حمله نیروهای بریتانیایی به رهبری رابرت سندیمن به منطقه با واکنش رهبران محلی مانند میر بلوچخان نوشیروانی و نواب مکران در گوکپروش همراه شد. آنان نیز در ادامه همان مسیر مقاومت تاریخی گام برداشتند.